گلیم بافی دورو (گلیم بافی)
یكی از صنایع دستی سنتی و زیبای استان اردبیل گلیم بافی نام دارد. گلیم بافی یكی از دستبافته های سنتی استان است كه به علت ارزانی قیمت (نسبت به قالی) و به دلیل زیبایی و سادگی نقوش از اهمیت خاصی برخوردار است. قدیمی ترین نمونه بدست آمده مربوط به دوره اشكانیان است. تارهای گلیم از نخ پنبه ای پرتاب و پود آن از پشم های الوان و گاه ابریشم می باشد. روش بافت گلیم بدین صورت می باشد كه در مرحله اول دار را با نخ پنبه ای پرتاب كشی نموده و سپس شروع به بافت می نمایند.
بافت گلیم دراكثر نقاط استان رواج دارد و از روی نقش و رنگ آمیزی آن, می توان محل تولید را حدس زد. انواع رنگهای زیبا, زنده و شاد در بافت گلیم بكار می رود و از پشم های الوان و گاه از ابریشم در ضخامتهای مختلف برای بافت گلیم استفاده می گردد. گاه از ابریشم نیز برای بافت گلیم استفاده می شود. نقوش گلیم بطور معمول هندسی است و در هر شهرستان به نقوش مرسوم، طرح خاصی را می بافند. بافت گلیم و مصرف آن چنان با زندگی عشایر عجین شده كه از گلیم به غیر از زیرانداز، محصولات دیگری چون انواع كیسه ها و خورجین ها، رختخواب پیچ، جل اسب و گاه تزئین دیوارهای عشایر و وسایلی چون زیرانداز (گلیمچه، مسند، كناره و پلاس)، سجاده، سفره، روكرسی، خورجین، چنته، جوال، نمكدان، جل اسب، مفرش و نو تهیه می نمایند و هر دو روی آن قابل استفاده است.
جاجیم بافی
یكی از صنایع دستی سنتی استان اردبیل جاجیم بافی نام دارد. جاجیم دست بافته ای است كه معمولا دارای طرحهای راه راه, لوزی و الوان زیبایی بوده و در قدیم روی كرسی می نداخته اند. از آ نجا كه در گذشته برای پیچیدن رختخواب و به اصطلاح جا از این دستبافته استفاده می كردند, به آن “جای جمع” می گفته اند كه به مرور زمان و برای راحتی تلفظ به آن جاجیم گفته اند. تارهای جاجیم از پشمهای رنگارنگ با نمره ۱۰ دولای مرینوس بوده و البته گاهی از ابریشمهای الوان نیز به عنوان تار استفاده می شود. پود را بدان علت كه دیده نمی شود از نخ پنبه ای خاكستری یا مشكی با نمره ۲۰ شش لا انتخاب می كنند.
روش كار بدین صورت است كه ابتدا چله موردنظر را در محوطه باز كشیده (دراز می كنند)، سپس بوسیله تیرك وسط چله را سرپا كرده و تعدادی از تارها را جدا نموده،آنگاه شروع به بافت می نمایند. معمولا جاجیم را به طول ۱۰ الی ۱۵ متر و عرض ۱۵ تا ۲۵ سانتیمتر می بافند. پس از پایان بافت با بریدن و پهلوی هم دوختن قطعات اقدام به تهیه ابعاد موردنظر می نمایند. در اكثر نقاط روستایی استان بافت جاجیم مرسوم است با این تفاوت كه در نقاط مختلف, تركیب رنگی و یا ظرافت نخ و نقوش, طرحهای مختلفی را ایجاد می نماید. نقوش رایج عبارتند از: گل سیب، گچی دیرناخی (ناخن بز)، سیرگا (گوشواره)، قرقره، بلی باقالی،جولما، بادامی، اوزوك گاشی (نگین انگشتر)، همیان و … . ولی لازم به ذكر است كه بالاترین حجم تولیدمربوط به عشایر اردبیل،خلخال، مشكین شهر، پارس آباد مغان، نمین، كوثر و بیله سوار می باشد. موارد مصرفی چون زیرانداز، سجاده، پادری، رومیزی، روتختی، رویه كرسی و رویه مبل دارد و در كارهای تكمیلی به همراه چرم مورد استفاده قرار می گیرد.
تراش شیشه
یكی از صنایع دستی سنتی و زیبای استان اردبیل تراش شیشه نام دارد و آن عبارتست از ایجاد نقوش مختلف سنتی بر روی شیشه بوسیله تراش با استفاده از سنگهای مخصوص كه درجه سختی آنها بیش از سختی شیشه باشد. تراش شیشه با سنگهای دیسك مانندی انجام می شود و سرعت چرخهای دستگاه تراش و دیسكهای تراش, بستگی مستقیم به نوع تراش دارد. هر چه میزان تراش عمیق تر باشد سرعت چرخ تراش بیشتر است و بالعكس در صورتی كه تراش سطحی باشد سرعت چرخ تراشكاری كمتر است. همچنین با تغییر ضخامت سنگ تراش, حركت دست و تغییر مدت زمان نیز می توان نوع تراش را تغییر داد. در هنر تراش شیشه ابتدای محل طرح موردنظر را مشخص نموده و سپس با نگه داشتن ظرف شیشه ای در دست و نزدیك نمودن آن به سنگ تراش نقوش دلخواه روی شیشه حك می شود. پس از تراش نقاط تراش خورده را صیقل می دهند. تراش روی شیشه در شهرستان اردبیل رایج می باشد.
بافتنیهای سنتی
یكی از صنایع دستی استان بافتنیهای سنتی نام دارد كه به طور عمده توسط بانوان انجام می گیرد. این هنر بوسیله میل بافتنی (دو میل، پنج میل یا قلاب) انجام می گیرد و فرآورده هایی از قبیل جوراب، شال گردن، بلوز، كلاه و … را شامل می شود. برخی از بافتنیهای سنتی استان تزئینی است. این هنر در اكثر مناطق استان رواج دارد و بانوان بطور معمول در روزهای سرد زمستان اوقات فراغت خود را با اشتغال به این هنر پر می كنند.
پلاس بافی
در برخی از نقاط روستایی استان منسوجی به نام پلاس بافته می شود. پلاس از نظر ظاهری به گلیم درشت بافت شباهت دارد و روش بافت آن شبیه گلیم است .به طور عمده ابعادی حدود ۲۵۰ * ۳۵۰ سانتیمتر دارد. معمولا برای تولید آن از نخ پنبه ای نمره ۲ برای تار و نخ نمره ۵ برای پود در رنگهای مختلف استفاده می شود. گاه بجای نخ پود از نوارهای باریك پارچه ای كه از لباسهای مستعمل بریده شده استفاده می نمایند و به عنوان زیراندازی كم بها مورد مصرف دارد. گاه برای بافت از پشم استفاده می نمایند كه در آن صورت عایق رطوبت بوده و برای زمینهای مرطوب مناسب است. معمولا بافت یك قطعه پلاس، حدود دو روز طول می كشد. موارد مصرف آن بجز زیرانداز، كیف، سجاده، خورجین و … نیز می باشد.
چنته بافی
یكی از صنایع دستی دستی و سنتی استان اردبیل چنته بافی نام دارد. بافت چنته و نوع مواد اولیه آن كاملا مانند قالی و ورنی است و تنها تفاوت آن در ابعاد و اندازه آن است. چنته عبارتست از دو قطعه قالی كوچك مستطیل بافته شده به ابعاد تقریبی ۴۰*۳۰ سانتیمتر كه با ظرافت از سه طرف (بصورت پاكت) به هم دوخته شده است و در دو طرف پایین آن دارای دو منگوله رنگی و در قسمت بالا دارای دسته ای مانند كیف می باشد. چنته یك كیف سنتی می باشد كه در اكثر روستاها و مناطق عشایری می بافند. در بعضی از روستاها, چنته را با روش گلیم بافی یا جاجیم بافی نیز می بافند. (لازم به توضیح است برخی چنته را با تركیب چند نوع بافت قالی, گلیم و سومالك نیز می بافند).
اجاق قراقی
در استان اردبیل، عشایر دشت مغان نوعی پارچه دستبافت تمام پشمی می بافند كه به لهجه محلی اجاق قراقی نامیده می شود. وجه تسمیه نامگذاری بدین علت بوده كه در جلوی اجاق و زیر منقل از آن استفاده می نمایند و نوعی حفاظ برای در امان بودن فرش یا زیراندازهای دیگر از شراره های آتش می باشد. به اصطلاح محلی نوعی قراق برای اجاق می باشد. نقوش اجاق قراقی هندسی و ذهنی می باشد و از لحاظ شیوه بافت و شكل ظاهری كاملا شبیه به جاجیم می باشد و مصرف محلی دارد. اجاق قراقی های قدیمی نعلی شكل بوده، ولی امروزه برای راحتی آن را مستطیل شكل می بافند.
قلاب بافی
یكی از صنایع دستی زیبای استان قلاب بافی نام دارد. انواع محصولات بافته شده بوسیله قلاب و با استفاده از الیاف طبیعی را قلاب بافی می گویند. قلاب بافی تكنیكهای متنوعی در بافت و نقش دارد. محصولات بسیاری از قبیل لباس، كلاه، دستكش، لیف، انواع رومیزی های تزئینی، روتختی، عروسكهای بافتنی و … كه جنبه كاربردی و تزئینی دارند با این روش تولید و بافته می شوند. تقریبا تمامی نواحی استان اردبیل با این هنر آشنایی دارند و نوعی سرگرمی زنان و دختران محسوب می گردد.
جل اسب
یكی از دستبافته های زیبا و عشایری استان اردبیل جل اسب نام دارد. جل دستبافته ای است كه به منظور تزئینات اسب و شتر تهیه می شود. جل اسب هم نقش گرم نگهداشتن و عرق گیر اسب را دارد و هم جنبه تزئینی و تشریفاتی كه در مورد شتر جنبه تزئینی دارد. بدنه اصلی جل یك مستطیل است كه دو دستك به آن وصل شده كه این دستك ها پشت اسب را می پوشانند. تفاوت جل اسب با جل شتر در آن است كه جل شتر بزرگتر از جل اسب می باشد و توسط دو قطعه پارچه به یكدیگر دوخته شده تا كوهان شتر از آن بیرون بماند. بطور كلی در بیشتر مناطق استان جل اسب و شتر با اشكال و تزئینات گوناگون تولید می شود و بصورت گلیم، قالی، جاجیم و سوزنی تهیه می گردد. عشایر آذربایجان، دشت مغان، كردهای خراسان، تركمنها، عشایر فارس، ورامین و ایل افشار هر كدام به گونه ای جل را بافته و تزئین می كنند. بطور مثال در تركمن صحرا، جل از جنس پارچه و تكه دوزی ماهوتی و پنبه ای با سوزندوزی های زیبایی تهیه می گردد، در ایلات كرمان بصورت گلیم، نقوش سوزنی، شیریكی پیچ با تار و پود پشم و در میان عشایر آذربایجان از تكنیك بافت جاجیم برای تولید جل استفاده می شود. جل اسب در مناطق عشایری استان اردبیل رایج می باشد.
خورجین بافی
خورجین بافی بافته ای است كه در اكثر مناطق روستایی و جوامع عشایری با نقوش هندسی تولید می شود. مواد اولیه آن از پشم های رنگی، نخ پنبه ای و گاه موی بز می باشد كه موارد مصرفی نظیر حمل و نقل پشت دوچرخه و موتور و یا چهارپایان را دارد. عرض این دستبافته بین ۳۰ تا ۹۰ بوده و بصورت قواره ای بافته می شود. خورجین هایی كه در استان اردبیل بافته می شوند از كیفیت و زیبایی بیشتری برخوردار هستند و عمدتا در مناطق روستایی و عشایری استان اردبیل تولید و عرضه می گردد.
قالی بافی
یكی از صنایع دستی سنتی اردبیل قالی بافی نام دارد. بسیاری بجای كلمه قالی كلمه فرش را بكار می برند. در اینجا لازم است توضیحی مختصر راجع به تفاوت این دو كلمه بیان شود. قالی به بافته ای گفته می شود كه بر روی دار (عمودی یا افقی) بافته شده، تكه های كوتاه الیاف به وسیله تكنیكی خاص به دور تارهای موازی گره زده شوند تا بافته دارای پرزهای بلند گردد (پرزهای بلند باعث نرمی و لطافت سطح قالی می شوند). مواد اولیه آن برای تار: پشم، كرك یا ابریشم پرتاب بوده و برای پود: نخ پنبه ای، پشم یا ابریشم كم تاب می باشد و داری نقوش اسلیمی، ختایی و یا هندسی است.
كلمه فرش عربی است و اسم مفعول آن مفروش است. فرش در عربی به معنای زمین است و مترادف كلمه عرش، یعنی آسمان و به هر گستردنی می تواند اطلاق گردد، مثلا سنگفرش، موزائیك فرش، گلیم، جاجیم و …).
طرحهای فرش به ۱۹ گروه اصلی تقسیم شده اند كه عبارتند از :
۱. نقشه آثار و ابنیه تاریخی
۲. نقشه شاه عباسی
۳. نقشه اسلیمی
۴. نقشه افشان
۵. نقشه اقتباسی
۶. نقشه بندی
۷. گروه بوته ای
۸. نقشه درختی
۹. نقشه تركمن
۱۰. نقشه قابی
۱۱. نقشه قابی (نوعی دیگر)
۱۲. نقشه گل فرنگ
۱۳. نقشه گلدانی
۱۴. نقشه ماهی درهم
۱۵. گروه محرابی
۱۶. نقشه محرمات
۱۷. نقشه هندسی
۱۸. نقشه ایلیاتی
۱۹. نقشه تلفیقی
اما آنچه مسلم است تعداد نقوش اصلی و فرعی قالی های ایران بیشتر از اینها می باشد.
مسند
یكی از دستبافته های زیبای استان مسند نام دارد. مسند گلیمی است مختص منطقه نمین اردبیل به ابعاد تقریبی ۱۱۰*۱۷۰ سانتیمتر و مانند گلیم بر روی دار بافته می شود. نقوش مسند معمولا نقش محراب بوده و به عنوان جانماز بكار می رود. انواع دیگر مسند با نقوش گوناگون, در بالای اتاق, ویژه مهمانان گسترده می شود و علت نامگذاری آن نیز شاید بدین علت باشد. نقوش مسند تماما هندسی بوده و نقوش منحنی و گردان ندارد. بافت خطوط عمودی پله ای بوده و تقارن در بافت رعایت می گردد. از مشخصات مسند كنتراست شدید رنگها بین زمینه و طرح می باشد.
مواد اولیه مسند, نخ پنبه ای ۲۰.۱۸ سه لاتاب برای تار و نخ پشمی الوان با نمره ۵.۲ به عنوان پود می باشد. مسند در ابعاد ۷۰*۹۰ , ۶۰*۹۰ و ۷۰*۱۰۰ الی ۱*۱.۹۰ سانتیمتر نیز تولید می شود.
مفرش
یكی از صنایع دستی زیبای استان اردبیل مفرش نام دارد. مفرش دستبافته ای است مستطیل شكل و درب دار، به شكل صندوق كه برای حمل و نقل لحاف و تشك یا اسباب و لوازم خانگی، در هنگام كوچ عشایر ائل سون مورد استفاده قرار می گیرد. این دستبافته زیبا، با تكنیك بافت گلیم، ورنی و قالی بافته می شود و نقوش آن، گاها برجسته و الحاقی می باشد. نقش و نگارهای مفرش، جذاب و شاد است و تولید آن بیشتر در بین عشایر ائل سون مرسوم است.
نمكدان بافی
یكی از صنایع دستی استان اردبیل نمكدان بافی نام دارد. نمكدان بافته ای است داری كه ایلات و عشایر برای نگهداری و حمل و نقل نمك درشت یا سائیده از آن استفاده می نمایند. نمكدان بطور عمده در ایلهای مختلف، با استفاده از چند نوع تكنیك بافته می شود. قسمت پشت نمكدان با طرح ساده گلیم بافت در چند رنگ متفاوت و روی نمكدان به روش ورنی بافی و یا قالی بافی است. بعد از اتمام بافت، پارچه متقالی را به عنوان آستر داخل نمكدان در نظر می گیرند تا نمك با پشم تماس نداشته باشد. فرم كلی نمكدان به شكل بطری می باشد. طرحهای مورد استفاده ذهنی بوده و از طبیعت اطراف بافنده نشئت می گیرد. از آن جمله است نگاره های جانوری (گوزن، روباه، گنجشك، مرغابی و …) و نگاره های گیاهی (درختان سرو، چنار و …).
لباسهای محلی
یكی از صنایع سنتی و بومی استان، دوخت لباسهای محلی می باشد. شاید به جرات بتوان گفت كه هیچ كشوری به اندازه ایران از این همه تنوع در طرح و رنگ لباسهای محلی برخوردار نیست و این شاید به علت تنوع قومی است كه در ایران مشاهده می نمائیم. پس از گذشت قرنها و با پیشرفت صنایع ماشینی هنوز هم وقتی به روستاها مراجعه كنیم، می توانیم لباسهای محلی را بر تن اهالی روستا و خصوصا عشایر مشاهده نمائیم.
عروسك بافی
یكی از صنایع دستی استان عروسك بافی نام دارد. قطع به یقین, عروسك سازی از هزاران سال پیش از هنرهای سمبلیك، قومی، آئینی و مذهبی بشر بوده است و این طرز تفكر از هزاران سال پیش رواج داشته است.در استان اردبیل با توجه به آداب و سنن مناطق مختلف استان عروسكهایی به شیوه های متنوع و با لباسهای محلی تولید می گردد. “تكم” یكی از عروسكهای اسطوره ای استان به شمار می رود كه در ایام نوروز توسط تكم گردانان در كوچه ها و محله های شهرها و روستاها به گردش درآمده و فرارسیدن بهار را نوید می دهد.
رودوزی (سوزندوزی)
رودوزی هنر آراستن سطح پارچه با استفاده از نخهای الوان یا اشیاء الوان با كمك سوزن یا قلاب می باشد. بشر بعد از بوجود آمدن پارچه كه حفاظی در برابر سرما و یا گرما و سایر نیازهای ابتدایی بود، مانند هر وسیله دیگری آن را از حالت ساده در آورده و به تزئین و تجمل آن پرداخته است كه به اقتضای فرهنگ و آداب و سنن هر قومی، دارای دگرگونیهای خاص خود می باشد.
سفالگری
یكی از صنایع دستی سنتی و زیبای استان اردبیل سفالگری نام دارد و آن عبارتست از ساخت و تهیه اشیاء از گل پخته، مانند كاسه، كوزه و … . اگر محصولات بدون لعاب باشند به آنها سفال اطلاق می گردد. سفال عمدتا از خاكهای ثانویه ساخته می شود. خاكهای ثانویه، خاكهایی هستند كه بطور مرتب در حال جابجایی و تغییر مكان هستند، لذا دارای خلوص كمتر و چسبندگی بیشتری هستند و جهت پخت به درجه حرارتی در حدود ۹۵۰ تا ۱۰۰۰ درجه سانتیگراد نیاز دارند. مهمترین خاك ثانویه انواع خاك رس است كه با نام علمی Earthen Ware شناخته می شوند و رنگ طبیعی آنها از نخودی تا قرمز تغییر می كند. اصطلاح انگلیسی سرامیك دقیقا دارای مفاهیم سفال در زبان فارسی است كه از واژه یونانی Kermose به معنای خاك رس گرفته شده است. پیشینه سفالگری در استان اردبیل به دوره اشكانیان و قبل از آنها می رسد.
مراكز عمده تولید فعال در استان اردبیل روستای انار از توابع شهرستان مشكین شهر است.
كاشی معرق
یكی از صنایع دستی سنتی و زیبای استان كاشی معرق نام دارد و آن عبارتست از قطعه های بزرگ و كوچك بریده شده كاشی كه بر اساس طرح با نقوش مختلف و رنگهای متفاوت تراشیده شده و كنار یكدیگر قرار می گیرند و به شكل قطعه ای بزرگتر در می آیند.
از مراكز تولید كاشی معرق می توان به شهرهای اصفهان، مشهد و تهران اشاره نمود. در اردبیل نیز كارگاههای متعددی در این زمینه فعالیت دارند.انواع رنگهای كاشی مورد استفاده در كاشی معرق عبارتند از : سفید، آبی تیره، فیروزه ای، سبز، پرتقالی و … .
سراجی
عبارتست از ساختن زین اسب با استفاده از چرم و به كسی كه این كار را انجام می دهد سراج می گویند.سراجی تا دهه های اخیر در استان اردبیل بخصوص در اردبیل و مشكین شهر رایج بوده و اكنون جزو رشته های منسوخ محسوب می شود.
نقاشی روی چرم
یكی از صنایع دستی سنتی و زیبای استان اردبیل نقاشی روی چرم نام دارد و آن عبارتست از نقاشی و طراحی سنتی بر روی چرم كه موارد مصرف فراوانی دارد و از زیبایی خاصی برخوردار می باشد. برای نقاشی روی چرم معمولا از چرم گوسفندی دباغی شده به رنگ كرم استفاده می نمایند. روش كار بدین صورت می باشد كه ابتدا بوم كار را آماده نموده (بوم عبارتست از: فیبر و اسفنج به ضخامت نیم تا یك سانتیمتر)، پس از آماده سازی بوم و نصب چرم بر روی آن، طرح مورد نظر را ابتدا بر روی كاغذ طراحی كشیده و سپس بوسیله كاربن، به روی چرم منتقل می نمایند، طرح را بوسیله راپید پر رنگ نموده و بوسیله قلم مو نقاشی را شروع می نمایند. رنگهای مورد استفاده در نقاشی روی چرم از نوع رنگهای پیگمنت بوده و حلال آن الكل می باشد. پس از پایان نقاشی از محلول رزین برای ثبات و جلای رنگ استفاده می نمایند. در نهایت از ورنی برای شفافیت, براق شدن و عایق بودن كار بهره می برند.نقاشی روی چرم در خلخال و اردبیل رواج دارد
چاقوسازی
یكی از صنایع دستی سنتی و زیبای استان چاقوسازی نام دارد كه صنعتی است دیرینه و دارای سابقه ای كهن در ایران. بهترین سلاحها توسط هنرمندان این رشته ساخته می شده است. سابقه این هنر به دوره حكومت مادها برمی گردد، زیرا در آثار كشف شده از آن دوره سلاحهای دست ساز و زیبا بدست آمده است. مواد اولیه هنر چاقوسازی آهن است و دسته چاقو را از شاخ گوزن و یا عاج تهیه می نمایند. در گذشته روی دسته شمشیرها و غیره را مرصع كاری نیز می نموده اند و این كار امروزه بصورت ساده تری انجام می گیرد. ابزار كار چاقوسازان چكش، پتك، قیچی، كوره و … می باشد. روش كار بدین صورت است كه استادكار در كنار كوره آتش، آهن را گداخته و با ضربات پتك آن را به شكل انواع چاقو، كارد، گزلیك، قندشكن و … درآورده سپس با نهایت هنرنمایی و با استفاده از ابزار ساده، از جنس شاخ حیوانات یا عاج دسته آن را كار می گذارند. پس از اتمام كار چاقو را تیز كرده و آب كروم می دهند. معمولا چاقوسازان زنجان نام خود را بر روی تیغه چاقو حك می نمایند. جواهر، ملیله، صدف و عاج از تزئیناتی است كه این هنرمندان در تولیدات خود بكار می برند. از چاقوهای كوچك تزئینی كه به عنوان جاكلیدی استفاده می شود تا شمشیرهای بزرگ از تولیدات چاقوسازان می باشد. چاقوسازی تا دهه های اخیر در شهرستان اردبیل رایج بوده و اكنون منسوخ شده است.
چلنگری (آهنگری سنتی)
یكی از صنایع دستی استان چلنگری نام دارد. در قدیم هنرمندان این رشته در شهرها و روستاها به ساخت محصولاتی نظیر داس، چكش، میخ طویله، دهان بند اسب و گاو و … مشغول بوده اند. در دوران معاصر از آنجا كه دامداری و كشاورزی، صنعتی یا نیمه صنعتی گردیده، این هنرمندان به ساخت محصولاتی تزئینی- كاربردی مانند پایه گلدان، پارتیشن، حفاظ پنجره و … مشغول می باشند. اساس كار آنان همانند چاقوسازی و زمودگری همان تكنیك حرارت دادن فلزات بوسیله كوره آهنگری (Forge) و دمیدن و كوفتن و اتصال پایدار، جهت حصول شكل نهایی می باشد. چلنگری نام قدیمی آهنگری هنری می باشد كه امروزه به نام فرفورژه معروف شده است.
چلنگری در شهرستانهای اردبیل و مشكین شهر رایج می باشد.
زیورآلات محلی
یكی از صنایع دستی و سنتی استان اردبیل زیورآلات محلی نام دارد. مواد اولیه تولید فلزاتی نظیر برنج، مس، نقره و … و سنگهایی مانند فیروزه، عقیق، یشم و … می باشد. شیوه تولید بدین صورت است كه ابتدا فلز را در كوره ذوب كرده و سپس آن را به كمك قالب به شكل مورد نظر كه اغلب دایره، چهارگوش، سه گوش، بته جقه، ماهی و … می باشد، در می آورند. سپس با نشاندن سنگهای ذكر شده زیورآلات زیبایی از قبیل : النگو، انگشتر، زیورگیسوان، گردنبند، گوشواره و … تهیه می نمایند. ساخت زیورآلات محلی بیشتر در شهرستان اردبیل رایج می باشد.
قلمزنی
یكی از صنایع دستی و قدیمی استان قلمزنی نام دارد. سابقه این هنر قدیمی به زمان “سكاها” یا “سیت ها” بازمی گردد. این قوم حدود پنج الی هفت هزار سال پیش در قفقاز زندگی كرده و دارای نژاد آریایی بوده اند.برای خلق یك اثر، ابتدا (داخل یا زیر) زیرساخت (ظرف یا سینی) را كه معمولا از جنس مس یا نقره و گاه طلا می باشد از محلول قیر و گچ پر می نمایند (برای جلوگیری از سر و صدای قلم و سوراخ شدن در اثر ضربه)، سپس طرح (طراحی سنتی) موردنظر را بر روی ظرف پیاده نموده و قلم موردنظر را كه دارای نوكهای مختلفی می باشند انتخاب نموده و بر اساس طرح، با چكش به آرامی و با آهنگی موزون به انتهای قلم می كوبند. در میان قلمها قلم سایه و نیم بر از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. بعد از اتمام كار قیر را جدا كرده، گرده ذغال روی شیارها ریخته و با روغن جلای سیاه روی ظرف را می پوشانند، سپس روغن اضافه را گرفته و ظرف را تمیز می نمایند. نقوش قلم زده شده بصورت خطوطی مشخص و تیره نمایان می گردد.
مسگری
یكی از صنایع دستی پرپیشینه استان اردبیل مسگری نام دارد. مسگری از جمله هنرهای صناعی (هنرهای صناعی به آن گروه از صنایع دستی گفته می شود كه بعد صنعتی آن بیش از بعد هنری آن باشد) است كه عبارتست از هرگونه ظروف و ابزار و ادوات كاربردی و تزئینی. این تولیدات معمولا از طریق چكش كاری بدست می آیند.
مسگری در اردبیل منسوخ و فقط عنوان بازار مسگران به یادگار مانده است
ملیله سازی
یكی از صنایع دستی و زیبای استان ملیله سازی نام دارد. ملیله سازی هنر- صنعتی است كه درآن فلز طلا و یا نقره را به مفتول های نازك (با سطح مقطع دایره یا چهارگوش و مضرس كردن لبه ها) تبدیل نموده و سپس مفتول های آماده شده را در قالبی كه از قبل تهیه شده بوسیله انبری ظریف فرم داده و نقش اندازی می نمایند، سپس مرحله حرارت دادن و اتصال مفتولها بوسیله ماده ای بنام جوش نقره انجام می پذیرد.
معمولا با ملیله طلا، زیورآلاتی چون سینه ریز، گردنبند، انگشتر و گوشواره تهیه می نمایند و با ملیله نقره ظروفی مانند سینی، گیره استكان و لیوان و زیورآلات تهیه می شود.
ملیله سازی در اردبیل رایج می باشد.
ورشوسازی
یكی از صنایع دستی سنتی و زیبای استان ورشوسازی نام دارد و آن عبارتست از ساخت و تهیه انواع ظروف مصرفی از قبیل سماور، سینی, انگاره و … از جنس ورشو.
ورشو آلیاژی است از جنس ۲۰% نیكل، ۳۵% روی و ۴۵% مس كه به رنگ نقره ای است. این آلیاژ به خوبی فرم گرفته و می توان با آن زیرساختهای مصرفی و زیبایی كه كاملا جنبه كاربردی دارند تهیه نموده، سپس روی آن را قلمزنی كرده و بر زیبایی آن افزود.
این هنر در دهه های اخیر در شهر اردبیل رواج داشته و هم اكنون منسوخ شده است.
آئینه كاری
آئینه كاری یكی از هنرهای سنتی استان است كه عمدتا برای تزئین سقف و دیوارهای اماكن مقدسه و غیره مورد استفاده قرار می گیرد. روش كار بدین صورت است كه با بریدن آئینه به قطعات كوچك هندسی و سپس پهلوی هم قرار دادن آنها در سطوح دیوارها و سقف، سطوحی پرتلولو و جذاب را بوجود می آورند. نقوش آئینه كاری مانند گلهای خاتم خود دارای طرحهای مختلف و متنوعی می باشند.
آئینه كاری در برخی از شهرستانهای استان اردبیل رواج دارد
چیق بافی
یكی از صنایع دستی سنتی ایران چیق بافی نام دارد كه كه دیواره چادر و زیستگاه عشایر ائل سون اردبیل می باشد. چیق هم زیباست و هم از ورود گرما، سرما، خاك و باد جلوگیری می نماید و این بدان علت است كه نی ها توخالی هستند و در نتیجه به عنوان عایق عمل می كنند. در مواقع بارندگی یا سرما، رطوبت باعث ازدیاد حجم نی ها و چسبیدن آنها به یكدیگر گردیده و از ورود سرما یا باران جلوگیری می كند. در موقع گرما و خشكی هوا، نی ها انقباض پیدا كرده و راه را برای تردد هوا باز می گذارند.
از آنجا كه عشایر همواره چادرنشین بوده اند و چیق دیواره چادر آنها محسوب می گردد می توان تاریخ آن را با تاریخ چادرنشینی مقایسه نمود
حجم سازی چوب
یكی از صنایع دستی زیبای استان حجم سازی چوب نام دارد. در هر نقطه ایران كه چوب یافت شود، ساخت احجام چوبی نیز رواج دارد. هنگامی كه انسان تمایل به ساخت احجام و مجسمه را پیدا كرد، چوب را به نوعی ماده اولیه كار خود قرار داد. به لحاظ امكانات فیزیكی و نیز بافت زیبای چوب، تولیدات حجمهای چوبی, بسیار بدیع، زیبا و تحسین برانگیز می باشد. ابزار كار این هنر تقریبا همان ابزار كار نجاری و منبت كاری می باشد، ضمن اینكه بر حسب نیاز از وسایل و ابزار خاصی نیز استفاده می كنند.
امروزه این هنر كم و بیش در اكثر شهرستانهای استان اردبیل رایج است.
خراطی
یكی از صنایع دستی سنتی و زیبای استان اردبیل خراطی نام دارد. خراطی از جمله رشته های صنایع دستی ایران است كه در آن بوسیله دستگاه تراش افقی نسبت به تراش چوب اقدام می نمایند. در سابقه این هنر می توان گفت كه در بقایای حجاریهای تخت جمشید نقوشی از تخت و چهارپایه سلطنتی و عودسوز مشهود است كه خراطی شده است.
مواد اولیه این هنر انواع چوب سپیدار می باشد ولی آنچه مسلم است هر چه چوب فشرده و محكم تر باشد، می توان به كارهای ظریف تر پرداخت و دوام آن نیز بیشتر می شود. ابزار كار در قدیم چهارچوبی بود كه فقط ركابی داشت و سر و ته چوب را به آن محكم كرده و توسط كمانی چوب را به حركات دورانی حول محور خود وامی داشتند. ولی امروزه این قسمت برقی شده و كار خراطان تا حدودی آسان تر شده است. دیگر ابزار كار عبارتست از انواع مغار كه نوعی ابزار است كه سر آن شبیه ناخن بوده و البته با لبه های دیگر نیز مورد استفاده دارد.
روش كار آن است كه چوب را در دهانه دستگاه سه نظام یا ركاب محكم نموده، سپس بوسیله مغار به چوبی كه حول محور خود در چرخش است فشار وارد نموده تا شكل موردنظر را خراطی نمایند. وسایلی همچون چوب قلیان، پایه های مبل، آباژور و … بوسیله خراطی تهیه می شوند.
شهرستان اردبیل دارای كارگاههای متعدد خراطی می باشد.
سازهای سنتی
یكی از رشته های رایج صنایع دستی استان اردبیل ساخت سازهای سنتی است. از آنجا كه نواختن موسیقی سنتی صرفا با سازهای مخصوص خود میسر می باشد، این نوع سازها توسط ایرانیان ساخته می شده و تا كنون نیز ساخت آن ادامه دارد.
سازهای ساخته شده توسط هنرمندان عبارتست از : سه تار,،ساز آذری، كمانچه، تنبك، سنتور و … كه از چوبهای گردو، فوفل، توت، شمشاد و … ساخته می شوند و در تكمیل آن از سیمهای فلزی و گاه استخوان شتر و یا پوست حیوانات استفاده می نمایند. برای تزئین سازها از هنرهایی چون خاتم، خطاطی، نقاشی و … بهره می گیرند.
شهرستانهای اردبیل، مشكین شهر و خلخال در زمینه ساخت سازهای سنتی فعالیت دارند.
كنده كاری روی چوب
یكی از صنایع دستی سنتی و زیبای استان كنده كاری روی چوب نام دارد و آن عبارتست از ایجاد نقشهای برجسته بر روی چوب. با این هنر می توان ابزار مصرفی چون مهره شطرنج و تخته نرد، صندوق، كشكول درویشان، دسته قاشق شربت خوری (قاشق شاهی)، درب های اماكن مقدسه و … تولید كرد.
چوبهای مناسب برای این هنر چوب گردو، فوفل، انار سرخ، انار زرد، افرا و از همه بهتر چوب گلابی است. مغار نیم باز، مغار لوله كوچك، مغار كبریتی، قلم های كوچك و بزرگ، سندان، مارپا(تركیبی از سوهان و اره) و اره مویی از ابزار كار این هنر هستند.
كنده كاری روی چوب عمدتا در شهر اردبیل رواج دارد.
معرق
یكی از صنایع دستی زیبای استان محرق نام دارد. معرق به عمل سوخت روی ساقه های طلایی گندم می گویند. هنرمندان این رشته با استفاده از ساقه های گندم، حروف و یا طرح را بر روی پارچه یا كاغذ چسبانده و بوسیله هویه و یا سیخ فلزی داغ شده بر روی ساقه گندم اقدام به ایجاد نوعی سوخت می نمایند كه بر زیبایی كار می افزاید
مشبك چوب
یكی از صنایع دستی زیبا مشبك چوب نام دارد. مشبك چوب اغلب با دیگر هنرهای مربوط به چوب (خصوصا منبت) همراه می گردد. برای اجرای كار مشبك چوب, پس از اجرای طرح موردنظر بر روی چوب، قسمتهای منفی طرح را به كمك ابزاری چون مغار و اره مویی خارج می سازند تا طرح اصلی بصورت مشبك باقی بماند. معمولا طرح باقیمانده را نیز منبت كاری می نمایند تا طرح بعد پیدا كرده و زیباتر شود.
معرق چوب
یكی از صنایع دستی سنتی و زیبا در استان معرق چوب نام دارد. معرق یكی از رشته های زیبای صنایع دستی ایران است كه با استفاده از انواع چوب درختان (حدود ۷۰ الی ۸۰ نوع) كه دارای رنگهای متفاوت هستند و همچنین گاهی با استفاده از استخوان شتر، صدف، مس برنج، نقره، طلاف عاج و خاتم برای زیبایی یا تكمیل كار, تولید می شود.مواد اولیه مورد مصرف در هنر معرق كاری انواع چوب درختان، استخوان شتر، صدف، مس، برنج، نقره، طلا، عاج و خاتم می باشد. چوبهای مورد استفاده در معرق عبارتند از: زیتون، شمشاد، نارنج، فوفل، عناب، گردو، اقاقیا، ممرز، گلابی، كی كم و … . طریقه تولید معرق بدین صورت است كه قطعاتی از چوبهای موردنظر (از نظر رنگ و بافت چوب) انتخاب كرده و به شكل و اندازه موردنظر (گل، برگ و ساقه) بریده و در جای خود می نشانند. در نهایت روی كار پلی استر زده و سمباده و پلیش می نمایند. از هنر معرق كاری در ساخت رویه میز، تابلو، قاب آئینه، صفحه شطرنج و … استفاده می نمایند. معرق چوب در اكثر شهرستانهای استان اردبیل رایج می باشد.
منبت چوب
یكی از صنایع دستی سنتی و زیبای استان منبت چوب نام دارد. ریشه كلمه منبت از كلمه نبات گرفته شده كه به معنی رویانیده است و این وجه تسمیه به این دلیل بوده كه برجستگی گل و گیاه بر روی چوب, سنگ و …، مانند روئیدن گیاه بر روی آن بوده است. خصوصا كه نقوش اكثرا گیاهی بوده است. منبت هنری است كه در آن حكاكی و كنده كاری روی چوب بر اساس طرح و نقشه انجام می گیرد. مواد اولیه مورد مصرف در هنر منبت انواع چوب درختان می باشد، البته هر چه جنس چوب محكم تر و فشرده تر باشد كار منبت بهتر، زیباتر و بادوام تر خواهد شد، مانند چوب گردو، شمشاد و گلابی (خودرنگ). روش كار به این صورت است كه بر اساس نقشه و طرح كه اكثرا نقوش سنتی اسلیمی و ختایی می باشد، با ابزاری بسیار ساده بر روی چوب حكاكی انجام داده و نقوش را بصورت برجسته و حجم دار درمی آورند كه از زیبایی خاصی برخوردار می باشد.
انواع نقوش اسلیمی، ختایی، جانوری، انسانی، گل و مرغ، خطوط كوفی بصورت خودرنگ در منبت كاری درب ها، رحل قران، مبلمان و میز، انواع جعبه، قاب عكس و قاب آئینه و … و مهر قلمكار مورد استفاده دارند.
هم اكنون منبت چوب در شهرهای اردبیل، مشكین شهر، خلخال، نمین و پارس آباد رواج دارد.
حجاری (سنگ تراشی)
یكی از صنایع دستی سنتی سنگ تراشی است كه به آن حكاكی روی سنگ نیز می گویند و آن عبارتست از ساخت فرآورده هایی كه ماده اولیه آن را انواع سنگ تشكیل می دهد. سنگهای مورد استفاده در ساخت اینگونه محصولات عبارتند از: فیروزه، مرمر، یشم، سنگ سیاه و سایر سنگهای معمولی و نرم.
سنگ تراشان امروزه سنگ خام را از كوه برگرفته و آن را به قطعات موردنظر تقسیم می نمایند. قسمتهای اضافی را با قلم (های درشت) و چكش درآورده، توسط قلمهای كوچكتر پرداخت می نمایند. سپس از قلم شانه (كه لبه آن مانند شانه است) استفاده نموده و سرانجام برای سرعت بخشیدن به كار با دستگاهی شبیه به اره های چوب بری برقی رویه سنگ را صیقل داده و پرداخت می نمایند.
سنگ تراشیهای دهه اخیر در روستای آلی از توابع مشكین شهر رایج بوده و هم اكنون منسوخ شده است.
تذهیب
یكی از رشته های صنایع دستی استان كه جزء صنایع مستظرفه محسوب می گردد، هنر تذهیب نام دارد و آن عبارتست از طلاكاری و طراحی نقوش اسلیمی و ختایی بر روی اوراق كتاب یا آثار نگارگری (مینیاتور) و به عبارت دیگر تزئین نوشته ها و تصاویر با رنگ طلا و دیگر رنگهای طبیعی گیاهی یا معدنی مانند لاجورد، اخرا، نیلی و … به همراه نقوش گل و گیاه و یا هندسی در هم تابیده.
از آنجا كه هنر كتاب سازی، همواره در نظر ایرانیان شغلی بسیار مهم و مورد احترام بوده و همیشه تزئین كتاب بعد از متن مورد توجه قرار می گرفته، لذا از تذهیب كاران برای تزئین كتاب دعوت به عمل آورده و حتما برای كتب باارزش از تذهیب استفاده گردیده است.
هنر تذهیب با استفاده از قلم مو و رنگهای گیاهی و معدنی و ورقه های طلا انجام می گرفته ولی امروزه تا حدودی از رنگهای آماده استفاده می نمایند. امروزه تذهیبهای از پیش آماده در دسترس می باشد، هر چند تذهیب های چاپی نیز به وفور یافت شده كه ارزش تذهیب های اصیل را ندارند. اصفهان و تهران از مراكز مهم این هنر می باشند.
لازم به ذكر است كه صنایع مستظرفه به آن دسته از صنایع دستی اطلاق می شود كه بعد هنری آن بیش از بعد صنعتی آن باشد.
تشعیر
یكی از صنایع دستی سنتی استان تشعیر نام دارد. هنر تشعیر در گروه صنایع دستی مستظرفه قرار می گیرد (صنایع مستظرفه به آن دسته از صنایع دستی اطلاق می شود كه بعد هنری آن بیش از بعد صنعتی آن باشد). تشعیر به آن دسته از نقوش تزئینی گفته می شود كه در اغلب نقش پردازی ها و آثار نگارگری و مرقعات و نسخ خطی بكار می رود و مشتمل بر نقوش تزئینی اسلیمی و یا ختایی و بیشتر نقشهای مختلفی از پرندگان و جانوران افسانه ای مانند هما، شاهین، سیمرغ، شیر، پلنگ، آهو، غزال، اژدها و … است. اختلاف تذهیب با تشعیر در آن است كه در تشعیر اولا از رنگ های طلایی (و مشتقات طلایی) استفاده می شود و ثانیا نقوش حیوانات، پرندگان، گیاهان, درختان و ابرهای چینی بر نقوش اسلیمی و ختایی غالب است. مشتقات رنگهای طلایی عبارتند از: طلایی متمایل به سبز، طلایی متمایل به قرمز(شنگرف)، طلایی متمایل به زرد و نارنجی (اشرفی). حال آنكه در تذهیب از دیگر رنگهای گیاهی و معدنی نیز استفاده می شود. تاریخ هنر تشعییرسازی به تاریخ نوشتن و كتابت كتب و نسخ خطی برمی گردد ولی در دوره صفویه این هنر به اوج اعتلای خود رسیده است
جلدسازی
یكی از صنایع دستی زیبای استان جلدسازی نام دارد. كتاب در نظر ایرانیان باستان از قدر و منزلت ویژه ای برخوردار بوده و به همین دلیل زیباترین روش ممكن را برای تزئین و حفظ كتاب بكار می برند. از آنجا كه كتابها در قدیم دست نویس بودند و نویسندگان این كتب از علمای بزرگ بودند, یا قرآن مجید كه وحی الهی بود, صحافی این دست نوشته ها بسیار بادقت و باظرافت انجام می گرفت. جلد زیبا, در واقع معرف و مبشر متن كتاب بوده و در خواننده حالت شوق، احترام و تجلیل ایجاد می نماید. صحافان هنرمند, به ساختن جلد با استفاده از چرمهای مرغوب بسنده نكرده و نهایت هنر خویش را در تزئین جلد این كتب بكار می بردند(كتابی در British Museum مضبوط است كه طبق برآورد كارشناسان موزه, نیم میلیون نقش دستی جداگانه در جلد آن بكار رفته است). برای زیباتر شدن، جلدهای چرمی توسط چرمهای سخت قالب زده می شد(به عقیده هنرمندان این رشته قالبی از جنس چرم سخت، دقیق تر از قالبهای چوبی است)، سپس برجستگیها را معمولا طلایی نموده و گاه زمینه را به رنگ لاجوردی در می آوردند. با خطوط و طرحهایی به رنگهای مختلف، نقش روی جلد را كامل می نمودند. امروزه این هنر بصورت كم و به سفارش تولید می گردد.
صحافی سنتی
یكی از صنایع دستی و سنتی استان صحافی نام دارد. به دلیل ارزش كتاب نزد ایرانیان این هنر توسط ایرانیان به خوبی انجام می گرفته است و امروزه برای مرمت و احیاء كتب دست نویس و قدیمی آسیب دیده بكار می رود. شیوه كار بدین صورت است كه شخص صحاف كتاب را پس از قارچ زدایی در زیر دستگاه پرس (تنگ فشار) قرار داده و با آستر بدرقه و نخ جزء به جزء كتاب را به هم دوخته و متصل می نماید. پس از چسباندن آستری كاغذی به صفحه اول و آخر كتاب شیرازه را به لبه پشت می چسباند. هنگامی كه این مرحله صحافی تمام می شود، كار به جلدساز سپرده می شود. لازم به ذكر است كه در قدیم عملیات چسباندن و غیره با سریشم انجام می گرفته است، ما امروزه از چسبهای متفاوتی بهره می گیرند. هم اكنون در برخی از شهرهای استان مانند اردبیل و نمین صحافی به شیوه سنتی رایج می باشد.
طراحی سنتی
یكی از صنایع دستی استان كه در گروه صنایع مستظرفه قرار می گیرد طراحی سنتی نام دارد. به جرات می توان گفت طراحی سنتی ریشه و مادر كلیه هنرهای سنتی و صنایع دستی ایران است. هر نمونه فرآورده صنایع دستی می بایست دارای طراحی اولیه باشد. طراحی سنتی یعنی هنر آراستن انواع اجسام مانند: كاغذ، چوب، فلز، شیشه و … با انواع نمادهای سنتی ایرانی از قبیل ختایی ها، اسلیمی ها و نقوش هندسی.
نقوش ختایی شامل گل ها و برگ ها می باشد، مانند گل شاه عباسی، گل پروانه ای، لوتوس، برگ كنگره ای و … . نقوش اسلیمی انواع طرحهای گردان كه به نقوش “آرابسك” نیز معروفند و انواع مختلفی مانند اسلیمی ساده، اسلیمی ماری (ابری)، اسلیمی دهان اژدری (اژدهایی) و … را شامل می شوند. اصولا طرح زیباست كه فرآورده ای را زیبا و با اهمیت می نماید. هنرمند صنایع دستی می تواند با طراحی صحیح و زیبا، كاری بر روی مس انجام دهد كه همان قطعه مس به اندازه طلای هم وزن خود بلكه بیشتر ارزش پیدا كند.
نگارگری (مینیاتور)
یكی از صنایع دستی مستظرفه استان نگارگری (مینیاتور) نام دارد. كلمه مینیاتور به معنای طبیعت كوچك می باشد. در هنر نگارگری یا نقاشی ایرانی، طبیعت نه بسان عكس بلكه آن طور كه هنرمند می خواهد به تصویر كشیده می شود. در قدیم ابزار كار توسط خود هنرمند تهیه می شد، از جمله قلم مو و رنگ. قلم موها را از موی سمور یا گربه كه در غلافی از دم شاه بال كبوتر قرار می گرفت و با سیریش و نخ محكم می شد، می ساختند. رنگها از انواع گیاهان و مواد معدنی مانند زعفران، نیل و … تهیه می شد.
امروزه ابزار كار مدرن تر شده و كار نگارگری تا حدی دچار تحول گردیده است. مكاتب شیراز، هرات و … مكاتبی بودند كه هر كدام از جلوه خاصی برخوردار بود. امروزه استاد فرشچیان و استاد میرباقری شیو های جدیدی ابداع كرده اند كه در نوع خود بسیار زیبا و مایه افتخار این هنر و افتخار نقاشی ایران در نزد دیگر كشورها هستند.
زیرانداز نمدی
یكی از صنایع دستی سنتی و زیبای استان اردبیل نمد نام دارد. نمد زیراندازی است كه بدون استفاده از دار تهیه می شود. برای تهیه آن عمل بافت صورت نمی پذیرد، بلكه با استفاده از دو خاصیت پشم (جعد یابی و پوسته ای شدن) تولید می شود و با ایجاد فشار (مالیدن) و رطوبت و حرارت و در نتیجه در هم رفتگی الیاف پشم نمد تولید می گردد. مواد اولیه مورد استفاده در نمد فقط پشم بهاره گوسفند با الیاف بلند در رنگهای مختلف می باشد، البته گاهی می توان كمی صابون و زرده تخم مرغ را جزء مواد مصرفی در تولید نمد محسوب نمود. ابزار كار نمدمالان معمولا پارچه كرباس برای بستن نمد می باشد و ابزار خاصی ندارد و زحمت و حوصله و كار طاقت فرسای هنرمند است كه باعث بوجود آمدن نمد می گردد. تولید نمد معمولا یك روزه انجام می گیرد. نكته جالب توجه آن است كه برای تهیه یك نمد دو در سه متر همان مقدار پشم مورد نیاز است كه در تولید قالی به همین ابعاد مورد نیاز می باشد. فقط مدت زمان تولید نمد (یك روز) باعث می شود كه نمد بسیار ارزانتر از قالی به فروش برسد. نحوه تولید بطور خلاصه بدین صورت می باشد كه ابتدا نقش را به روی پارچه كرباس با استفاده از پشم های رنگی (خودرنگ) طراحی نموده, سپس پشم های حلاجی شده را روی كل سطح موردنظر قرار می دهند و با پیچیدن كرباس و مالیدن آن و پاشیدن آب جوش نمد را تولید می نمایند.نمدمالی در شهرستان مشكین شهر رایج می باشد
كلاه نمدی
یكی از صنایع دستی سنتی و زیبای استان اردبیل نمد نام دارد. نمد زیراندازی است كه بدون استفاده از دار تهیه می شود. برای تهیه آن عمل بافت صورت نمی پذیرد، بلكه با استفاده از دو خاصیت پشم (جعد یابی و پوسته ای شدن) تولید می شود و با ایجاد فشار (مالیدن) و رطوبت و حرارت و در نتیجه در هم رفتگی الیاف پشم نمد تولید می گردد. مواد اولیه مورد استفاده در نمد فقط پشم بهاره گوسفند با الیاف بلند در رنگهای مختلف می باشد، البته گاهی می توان كمی صابون و زرده تخم مرغ را جزء مواد مصرفی در تولید نمد محسوب نمود. ابزار كار نمدمالان معمولا پارچه كرباس برای بستن نمد می باشد و ابزار خاصی ندارد و زحمت و حوصله و كار طاقت فرسای هنرمند است كه باعث بوجود آمدن نمد می گردد. تولید نمد معمولا یك روزه انجام می گیرد. نكته جالب توجه آن است كه برای تهیه یك نمد دو در سه متر همان مقدار پشم مورد نیاز است كه در تولید قالی به همین ابعاد مورد نیاز می باشد. فقط مدت زمان تولید نمد (یك روز) باعث می شود كه نمد بسیار ارزانتر از قالی به فروش برسد. نحوه تولید بطور خلاصه بدین صورت می باشد كه ابتدا نقش را به روی پارچه كرباس با استفاده از پشم های رنگی (خودرنگ) طراحی نموده، سپس پشم های حلاجی شده را روی كل سطح موردنظر قرار می دهند و با پیچیدن كرباس و مالیدن آن و پاشیدن آب جوش نمد را تولید می نمایند.نمدمالی در شهرستان مشكین شهر رایج می باشد.
همچنین این رشته ها جزء صنایع دستی این استان می باشد: ورنی بافی، نمد مالی، جوراب بافی، شال بافی، سوزندوزی، سبد بافی.
